Tag Archives: boerekos

Roosterkoek en sjokolade-stokbrood op Erfenisdag

24 Sep

Om in ‘n roosterkoek te byt, warm van die vuur af en druppend van die botter, is om ‘n hap van ons land se kultuur te vat.

Roosterkoek met botter, kaas en konfyt. So proe erefenis. (Foto: Huisgenoot)

Roosterkoek met botter, kaas en konfyt. So proe erefenis. (Foto: Huisgenoot)

Wys my nog ‘n brood wat sy eie vastrapwals het.  Die legendariese David de Lange en die Welgens orkes se Roosterkoek setees uit die 1930’s vat mens ver die verlede in. Roosterkoek doen dit aan jou – jy wil inhak by ‘n nefie vir ‘ek soek na my Dina’ of die askoek-riel skoffel; jy wil proteas in die voorhuis rangskik, biltong kerf en jou eie botter karring.

Gaan loer maar by kultuurfeeste, kunstefeeste en ‘n boerebasaar – daar waar dit saamdrom is waar die roosterkoeke oor die kole gaargemaak word. Roosterkoek is ons almal se tradisie, of jy nou van die Richtersveld, Kamieskroon of die groot stad af kom.

Roosterkoek is die mees geduldige, mees onpretensieuse gebak ooit. Hy vra bykans net meel, water en sout. Hy’s aanpasbaar genoeg dat jy selfs in ‘n oomblik van nood kan kortpad vat met  bruismeel eerder as die tradisionele ingis en lank rys, soos my 4×4 buitelewe broer Charlie maak (hy gooi in die veld ‘n pakkie wit uiesoppoeier ook by die meel, maar ek trek daar die streep).

Roosterkoek sal selfs oë toeknyp as jy die sagte bolletjies deeg in ‘n riffelpan op die stoof gaarmaak  vir ‘n kamma-weergawe. Maar hy vra net een ding en dis om behoorlik gaargemaak te word. Rou wil ‘n roosterkoek nie van die vuur afkom nie. Hy moet hol klink as jy hom op die rug klop en lekker lig in die hand. Maak hom op ses kante gaar (bo, onder en al vier sye) as jy twyfel.

Eet dit met botter en konfyt en smeer vir die mens wat langs jou om die braaivuur sit ook ene.

Hier is Dine van Zyl se resep uit haar Groot Boerekos Boek

1 kg witbroodmeel

10 g (1 pakkie) kitsgis

10 ml suiker

2,5 ml sout

500 – 600 ml louwarm water

15 ml gesmelte botter

Ekstra meelblom om oor te strooi

Meng die meel, kitsgis, suiker en sout. Voeg die louwarm water by, Meng die deeg deeglik en knie vir 10 minute tot die deeg loskom van jou hande.

Vorm ‘n ronde bal, smeer gesmelte botter oor en sit dit terug in die deegkom. Trek kleefplastiek oor en sit dit op ‘n warm plek om te rys tot dubbel die grote. Knie die deeg af en vorm bolle. Druk dit effens plat en strooi meel oor elkeen. Laat dit weer rys tot dubbel die grootte.

Rooster die kole stadig tot dit gaar is.

Sjokolade Stokbrood-bederf

Kinders is mal oor die brooddeeg wat om ‘n stukkie gedraai word en hulle dan self oor die vuur kan gaarmaak.  Rol jou klaar deeg uit tot 2 cm, sprinkle gekapte melksjokolade oor en druk dit met die plathand in die deeg in. Sny die deeg in 4 cm stroke en draai om die stokke. Braai tot goudbruin terwyl die stokkie gedraai word. Bedien met grondboontjiebotter.

Biltong en kaas-roosterkoeke

Ek het die lekker idee gekry uit Sarie Kos. Klaargemaakte winkelbrooddeeg word ingespan.

Vat 1 kg winkeldeeg en verdeel dit in 8 stukke.  Hou 200 g gerasperde cheddarkaas reg en 150 g gekerfte sagte biltong. Druk die deeg effe plat op ‘n meelbestrooide oppervlakte.  Plaas  kaas en biltong  in die middel van elke deegstukkie. Nou vou jy die deeg  toe van buite af na die middel toe. Die triek is is om die kant wat nou bo is, na onder op ‘n meelbestrooide bakplaat te sit. Laat dit vir sowat 15 minute in ‘n warm plek rys tot die roosterkoeke dubbeld so groot gerys het. Die biltong- en kaasgevulde roosterkoeke braai jy dan oor koel kole (‘Jy moet jou hand sowat 20 cm bo die kole kan hou vir 8 sekondes, dan’s dit reg’, skryf Barbara en Herman.) Dit moet stadig braai tot goudbruin en gaar – en sal jou vertel dis gaar wanneer dit hol klink.david

Sjokolade Stokbrood-bederf

Kinders is mal oor die brooddeeg wat om ‘n stukkie gedraai word en hulle dan self oor die vuur kan gaarmaak.  Rol jou klaar deeg uit tot 2 cm, sprinkle gekapte melksjokolade oor en druk dit met die plathand in die deeg in. Sny die deeg in 4 cm strook en draai om die stoke. Braai tot goudbruin terwyl die stokkie gedraai word. Bedien met grondboontjiebotter.

Tags: , , , , , , ,

Dag van die Pampoenkoekies

23 Jul
Poffers van die oranje son met warm lemoensous. Foto: my pampoenprins Ian du Toit

Poffers van die oranje son met warm lemoensous. Foto: my pampoenprins Ian du Toit

“…Op die Dag van die Pampoen eet ons vir ons ‘n pad terug tot in die binnehart van ons boermens, tot in die boepens van die heerlike oranje son.”  (André P. Brink)

Aspoestertjie kan haar balrok,  haar glasskoentjies,  haar koets en haar prins hou. Ek soek daai pampoen. (Gelukkig het ek klaar my prins. As ek en  Ian ooit aan ‘n vasvrawedstryd sou deelneem en die vraag kom na my toe wat my man se gunsteling-gereg is, huiwer ek nie. “Pampoenkoekies”, sou ek dit met groot bravade uit jil.  “Spesifiek my ma se pampoenkoekies”, sou ek byvoeg vir bonuspunte.)

Toe ek een aand tydens die Vryfees in Bloemfontein by Annette Bekker, ‘n uitmuntende gasvrou wat ver te beskeie oor haar kookvernuf is, gaan eet het haar pampoenkoekies soos kroonjuwele tussen die ander erfkos-geregte geblink. Pure goud en gepof, en soos ons daarvan hou – stroopsoet.  Om uit te staan tussen die  skottels vaal afval, van-die-been-af-gebakte lamsblad, die lekkerste frikkadelle denkbaar (haar seuns beskou dit as haar kroon-spesialiteit),  groenboontjiebredie , ‘n gebakte koolkop met Marmite-bottersous en warm sampioenslaai is vir iets  nederig soos pampoen ‘n Olimpiese prestasie.

Annette Bekker. Hokkie-heldin. Pampoenpoffertjie-kampioen.

Annette Bekker. Hokkie-heldin. Pampoenpoffertjie-kampioen.

Dis wat pampoen doen. Hy oorrompel jou wanneer jy dit nie verwag nie. Jy gaan vir die skaapboud, maar word dan verlei deur skywe oondgebakte pampoen wat glinster van heuning of gouestroop. Jy reik uit vir die blomkool met witsous, maar jou aandag word afgetrek deur  gestoofde pampoen met broodblokkies –  blink van die botter en geelsuiker en bedwelmend met die geure van nartjieskil, pypkaneel of lemoen.

Dis sulke tye dat ek wens ek kon stukke prosa voordra, net daar aan tafel, soos uit Andre P. Brink se ‘Die dag van die Pampoen’ uit Latynse Reise wat ek raakgelees het in Peter Veldsman se Kos van die Eeu.

“Daar is dae dat ons seer en kwaad is vir die mense oor die lang see of duskant; en daar is dae dat ons verstote voel. Maar op die Dag van die Pampoen eet ons vir ons ‘n pad terug tot in die binnehart van ons boermens, tot in die boepens van die heerlike oranje son.”

Boepens skottel vol son.

Boepens skottel vol son.

ANNETTE SE PAMPOENPOFFERS

Annette Bekker was op haar dag Springbok-hokkiespeler.  Ek sal haar kosmaakvernuf met ‘n goue medalje beloon, ‘n eerste plek op die podium van onthoukos gun. Hooggerys is die poffertjies meer koekerig as die dun pampoenkoekies waarmee ek grootgeword het. Heerlik deurtrek van die stroop, waar ek grootgeword het net met kanelsuiker oor. So lui haar resep:

Klits saam:

250 g Floro-bakkie vol klaar gekookte soetpampoen

2 eiers

2 ½ ml sout

Voeg by:

2 koppies bruismeel

15 ml bakpoeier

Bak lepels vol in ‘n pan oor matige hitte (die olie nie te warm nie). Braai albei kante.  Dreineer.

Maak stroop:

Kook saam –

500 ml suiker

250 ml water

125 ml melk

30 ml botter of margarien

Meng omtrent 20 ml maizena (mielieblom) en 1 teelepel vlapoeier met melk, voeg by die stroop plus 1 teelepel vanilla essens. Indien nie lekker dik nie, voeg nog maizena by.  *Gooi die warm stroop oor die pampoenkoekies

Kok se wenke:

*Die lekker het nie daar geëindig nie. Ek en Annette het verder gekorrespondeer oor die poffertjies. So onthou sy van die doppie karamel-essens wat sy ook by die stroop gegooi het; en dat sy van die stroop oorgehou het om later koud ‘n teelepel op elke poffer te skep voordat sy dit in die oond op 60°C warm gemaak het. Dit maak die bokant lekker crispy, skryf sy.  Sy is spyt, skryf sy, dat sy nie Ouma Dassie se mooi opskepbakke uitgehaal het vir my kuier nie, want ‘die mooi voorsit van kos is vir my net so belangrik soos die smaak daarvan.’

 

'n Handgeskrewe resep is 'n erfstuk. Na die Bloemfontein-kuier is ek terug huis toe met heerlikhede uit Annette se kombuis soos winddroog boerewors en klam biltong, én haar pampoenpoffertjie-resep om dit vir Prins Ian, pampoenkoekie-aficionado, te maak.

‘n Handgeskrewe resep is ‘n erfstuk. Na die Bloemfontein-kuier is ek terug huis toe met heerlikhede uit Annette se kombuis soos winddroog boerewors en klam biltong, én haar pampoenpoffertjie-resep om dit vir Prins Ian, pampoenkoekie-aficionado, te maak.

 

My aanpassing van Annette se pampoenpoffers

Ek het haar resep gevolg, behalwe die stroop wat ek lemoenerig-speseryerig gemaak het om by die taavinger-oondhoender te pas wat ek met jasmynrys bedien het. Ek vervang die koppie water met vars lemoensap en voeg gerasperde lemoenskil, ‘n stuk pypkaneel, 2 steranys en 4 kardamom-peule by.  Speel self of hou by Annette se riglyne.

Soet groente saam met ons vleis is mos kos vir ons Suid-Afrikaners.

Soet groente saam met ons vleis is mos kos vir ons Suid-Afrikaners.

Nie alle planne werk uit nie: ons wou kaneel-honeycomb maak, dit in stukkies breek en oor die poffertjies strooi (gilding the lily), maar helaas, na twee probeerslae het my pampoenprins die handdoek ingegooi. Ek sal ook moet oefen om my poffers so eenvormig en ewe goudgebraai te kry soos Annette s’n. Dis ‘n kwessie van trots op die kuns van huiskos-maak.

Tog, laat Sondagaand vaar Ian die kombuis in, lig die deksel van die mooi ou seegroen skottel aan sy goue handvatsel om vir oulaas ‘n poffer te eet voor slaaptyd. Op daardie oomblik weet ek my prins is gelukkig.  Pampoen laat die liefde blom.

GEBAKTE PAMPOENKOEKIES

Om die sonde van die soet lekkerte so effe te verlig, kan jy jou troos met die feit dat hierdie weergawe nie in olie gebraai word nie, maar in muffinpannetjies in die oond gebak word. Die resep is uit Ek sou doen met ‘n pampoen, ‘n pragboek waarin Nettie Cilliers haar passie vir die pampoenfamilie uitleef.

600 g (500 ml) pampoenpuree

50 g (50 ml) botter, gesmelt

50 ml bruinsuiker

5 ml vanieljegeursel

2 eiers, liggies geklits

70 g (125 ml) koekmeel

5 ml bakpoeier

Gemaalde kaneel

Ekstra bruinsuiker om bo-oor te strooi

Voorverhit die oond tot 220°C en smeer holtes van ‘n muffinpan.  Meng die fyn pampoen, botter, suiker, geursel, eiers, meel en bakpoeier goed saam. Skep die mengsel in die holtes van die pan en strooi kaneel en bruinsuiker oor. Bak vir 30 minute tot gaar.

Wenk: siende dat jy dit nie in olie gebak het nie, kan jy jou bederf met ‘n stropie van laventelgegeurde heuning – prut die blommetjies van 3 laventeltakkies, 100 ml heuning en 4 steranys saam vir 5 minute. Laat staan sodat die geure goed kan ontwikkel.

Watse pampoen?

Vir pampoenkoekies verkies  Brandvlei se Kokkedoor-onthoukok Theresa de Vries ryp boerpampoen, alhoewel die ou ‘blou ysterpampoen’ ook lekker is. Botterskorsie kan werk, alhoewel dit nie ‘pampoenerig’ genoeg is nie. Vir Juanita Loubser is die vaalgroen Crown Prince pampoene ideaal vir pampoenkoekies.

Pampoenkenner Nettie skryf dat boerpampoen, Crown Prince- of Hubbard-pampoen die beste keuse is vir pampoenskywe wat in die oond gebak word – dit het minder water en behou hul vorm beter. Botterskorsie (grysneut) is wel soeter, maar sy raai aan dat enige pampoen wat in jou streek beskikbaar is as ‘n resep vir pampoen vra.

Pypkaneel, steranys en lemoengegeurde stroop.

Pypkaneel, steranys en lemoengegeurde stroop.

Poeding of bykos?

Die Hollanders aan die Kaap was bekend met pampoenkoekies, en die voorsit van soet groente saam met sout geregte ‘n gevestigde gebruik was. In Van Riebeeck se tyd is groente – nie net soet groente soos pampoen nie – as  laaste gang of gereg geëet (= nagereg). Alhoewel die skottels alles op die tafel gepak was, was daar ‘n baie spesifieke orde waarin dit geëet is.

In ‘n baie interessante bespreking in Hettie Claassens se ‘Die Geskiedenis van Boerekos’  het die volgorde laat in die 18de, begin 19de eeu verander  en is vleis en groente tweede, dus na die sopgang aangebied, terwyl die 3de gang meel- of melkspyse was. Dit het onder meer geregte soos broodpoeding ingesluit. Weens die ‘koekie’-verwysing is pampoenkoekies as derde gang (soos nagereg) aangebied en nie as groente saam met die vleis nie. Pampoenkoekies is so tot in die middel van die 20ste eeu steeds in Afrikaanse huise as nagereg voorgesit. In S. van Tulleken se Die Praktiese kookboek se 1937-uitgawe word soet groentedisse van patats, aartappels en pampoen nog as dessert aangedui.

Laataand skep my pampoenprins voor slaaptyd van die oorskiet-poffertjies in. Die liefde blom.

Laataand skep my pampoenprins voor slaaptyd van die oorskiet-poffertjies in. Die liefde blom.

Bronne:

  • Familieresep: Annette Bekker, Bloemfontein.
  • Die Geskiedenis van Boerekos, HW Claassens.
  • Kos van die Eeu, Peter Veldsman, Tafelberg.
  • Ek sou doen met ‘n pampoen, Nettie Cilliers, Lapa Uitgewers.

 

 

 

Tags: , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

Melkkos troosterkos

15 Jul

‘Niks gee jong verhemeltes meer plesier as melkkos nie.’ Laurens van der Post

My melksnysels in 'n ou Willow patroon - sopbord. Lemoenskil en kaneelsuiker = hemels.

My melksnysels in ‘n ou Willow patroon – sopbord. Lemoenskil en kaneelsuiker = hemels.

As huisverlange jou beetpak of jy  ‘n warm druk in ‘n kosbakkie soek, sal melkkos instaan as sieketrooster en sakdoek. Jy kan die melkerige, kaneelgegeurde, botter-gedotte aandkos ook pleinweg agter die lekkerte aan eet. Jy hoef nie te wag vir ‘n reëndag of reëngemoed nie.

Eet dit met repies deeg in die melk (slinger-om-die-smoel) of met frummeltjies. Maak dit met vermicelli of sago en geur dit met kardemom, pypkaneel en rooswater vir Kaap-Maleise boeber.

Dine Van Zyl, een van ons land se groot beskermvroue van Boerekos, vertel dat Persiese vroue reeds sewe eeue voor Christus frummels gebruik het om sop of melk te verdik, terwyl deegsnysels teen 500 jaar n.C. gebruik is.  Volgens haar het die Hollanders in Van Riebeeck se tyd hierdie gereg geken, maar in die Kaap was  al die bestanddele, soos eiers nie altyd beskikbaar nie. Met die jare het verskeie variasies ontstaan, sommige met deegsnysels, ander met macaroni (soos Leipoldt).

Vanwaar die naam slinger-om-die-smoel? Melksnysels wat gemaak is met deeg wat opgerol is en dan in repies gesny is, was nogals dik en langer as fyner gekerfde snyseltjies, wat nie sommer maklik afgesluk is nie en met ‘n geslurp maag toe is.

In my nalees kom ek op melksop van Estlanders en Russe af, vir wie dit ook die super-trooster is. Daar word dit met noedels en selfs pastarys gemaak. Maar die groot leesverrassing wat dat Laurens van der Post se kinderdae geruik het na melksnysels.

“Die reuksin is ongetwyfeld die mees evokatiewe van al ons sintuie. Dit dring dieper as bewuste gedagte of georganiseerde herinnering en het ‘n wil van sy eie wat die gees dwing om aandag te gee.

Hy skryf verder: “Aangesien die reuk van pypkaneel die eerste is wat homself in my herinneringe aanmeld, was dit deel van my eerste samehangende herinnering van die drama van ons aandete –  die opdien van melksop  – iets wat veral in die winter voorgesit is.”

Hy het van kleindag geweet dat niks jong verhemeltes meer plesier gee as melksop nie. So beskryf hy die maak van die  melksop van sy herinneringe:

“Gemaak van die eenvoudigste bestanddele, het melksop bekend gestaan as snysels – in die geval snysels van tuisgemaakte paste met koringmeel gemeng met eier, so dun as moontlik uitgerol en dan in fyn repies gesny. Hierdie repies is in ‘n groot gietysterpop kookmelk gegooi, klaar versoet met suiker en ryklik bygewerk met stukke pypkaneel. Wanneer die repies pasta na die oppervlakte kom, halfdeursigtig maar nog ferm onder die tande, was dit reg. Dit sou die eetkamer binnegedra word in ‘n wolk aromatiese stoom wat die lug vul met die onvergeetlike reuk van pypkaneel…” (Vertaling deur Hennie Aucamp, uit African Cooking, 1970, Time-Life reeks).

image

Sean De Necker vertel my van snyseltjies wat sy oumagrootjie met ‘n Minora-skeermeslemmetjie gekerf het: “ek kon my verkyk hoe behendig sy die deeg uitrol, besprinkel met ‘flour’ ,  en die proses herhaal tot Dit presies reg was. Dan het sy Dit met die Minora blade in die fynste snysels denkbaar gekerf.  Ek het altyd my asem opgehou, maar sy het haar nooit raak gesny nie. Dan is die snysels  in die kokende, borrelende melk gegooi, lekker gaargekook en met ‘n lekker strooisel kaneelsuiker opgedien.

Na ete moes ek altyd Oumagrootjie se knieë goed insmeer met Wintergreen… Wat ‘n kombinasie: melkkos en Wintergreen.”

‘My common melkkos-resep’ (Retha Cronje, Bloemfontein)

Retha Cronje maak voorslag frummelmelkkos wat sy liggies afmaak as “ag wat, sommer ‘n common weergawe”. Tog, dis wat ons soek in huiskos; nie komplikasies, implikasies, dramas en stoornisse nie. Terloops Retha is ‘n groot gees in Bloemfontein se koskringe – ek het haar ontmoet toe sy voorsitter was van die Bloemfontein se Fynproewersgilde, die oudste gilde van sy soort in die land. Retha beskryf die frummel-resep as eenvoudig, maar mensvriendelik.

1 liter melk

180 ml meel

12 ml regte egte botter

3ml sout

Frummel botter en sout in meel. bring melk tot kookpunt, gooi bietjie-bietjie meel op kokende melk en klits goed in. Kook so 10 minute tot gaar en dik. Bedien met kaneelsuiker en ‘n klont botter .

MELKSNYSELS “BOERERESEP”

Melksnysels het ook my kinderverhemelte vertroos. Ek het voorheen geskryf van die ou vergeelde boekie ‘Voortrekkerresepte’ wat die brandstof-reus Shell in die 1940’s uitgegee het.  Soos vele van die ouer resepte aanvaar die boekie se skrywer dat jy ‘n ou hand is om dit te maak en die aanwysings help die melksnysel-groentjie nie veel nie. Maar hoe mooi is die aanwysings om die deeg te  sny “soos die oumense tabak gekerf het”.

 2 koppies Meelblom

1 Eier

Weinig sout

Melk om ‘n stywe deeg te vorm

Klits eier op en meng met meelblom, voeg melk by om ‘n stywe deeg te vorm en knie. Rol dun uit, strooi meel om te voorkom dat deeg aanmekaar vassit, rol deeg nou op, kerf soos die ou mense tabak gekerf het.

Om hierdie onthougereg op te jazz, volg ek Facebook-vriend Janneman Lee se raad. Hy bedien dit by ‘n winterbraai as poeding, met aparte strooisels  gekrummelde sjokolade honeycomb, Oreo koekies, sultanas of gestoofde vrugte. Gaste kies self wat hulle daarby wil eet.

Barbara Joubert se melksnysels (Sarie Kos)

Barbara Joubert se melksnysels (Sarie Kos)

BARBARA JOUBERT SE MELKSNYSELS

Sarie Kos se resepte is altyd ‘n sukses. Hier deel Barbara, kosredakteur, ‘n resep van die kinderdae-smaak.  ‘n Ietwat ander weergawe verskyn ook in die moet-koop spesiale uitgawe Sarie Karoo herinneringe, waar Barbara haar ouma se resep uit die hartjie van die Groot-Karoo deel. Vir daardie resep kook jy die melk met 2 kaneelstokke om dit ekstra-kanelerig te maak. In hierdie resep looi jy die opgeskepte bakkie met die kaneelsuiker.

(6 porsies)

240 g (430 ml) koekmeel

3 eiers, geklits

3 ml sout

2 liter melk

15 ml botter

Meng meel, eiers en sout in ‘n mengbak tot die mengsel ‘n stywe deeg vorm. Dit sal in die begin lyk of dit nie ‘n deeg wil vorm nie, maar keer dit op jou werkoppervlak uit en begin knie. Knie vir minstens 10 – 15 minute. Rol deeg baie dun uit en laat oop staan vir 10 minute. Sny deeg in dun repe van so 5 mm. Dit lyk soos tagliatelle-pasta. Verhit melk tot net by kookpunt. Gooi die snysels in die warm melk en verlaag hitte dat die melk net prut. Laat prut vir sowat 10 – 15 minute. Die snysels moet sag word. Wanneer sag, voeg die botter by. Skep in groot sopborde en sprinkel lekker baie kaneelsuiker oor.

Kaneelsuiker

200 g (250 ml) suiker

15 ml fyn kaneel

Meng goed.

DINE SE FRUMMEL-MELKKOS

Vinnig – die kitskos van sy dag, maar op baie vlakke soveel lekkerder.  Hierdie resep uit Dine van Zyl se Groot Boerekos-boek gee die tradisionele smaak wat ek ken so goed mee.

Hierdie kan ‘n groot huishouding kos gee.

2 l melk

250 ml meelblom

2,5 ml sout

15 ml sagte botter (BOTTER, nie margarien nie)

Kook die melk (hou oog daaroor dat dit nie oorkook nie) Sif die meel en sout saam. Vryf sagte botter met vingerpunte by die meel in tot dit frummels maak. Dit kan in in die voedselverwerker gedoen word (ek hou te veel van hierdie lekker stap om dit vir ‘n masjien te gee om te doen.) Voeg die frummels geleidelik by die kokende melk en roer aanhoudend. Verlaag die hitte en laat sag prut vir sowat 8 minute.

Bedien met kaneelsuiker.

 Kosvriende se herinneringe van hierdie troosterkos

  • Dit bring ‘n glimlag na my gesig en die warm gevoel van liefde na my hart. My sus se 2 seunskinders was mal daaroor as ek dit sommer vir ontbyt vir hulle gemaak het in die winter. Natuurlik is hul mal oor melktert ook! (Berna Van de Venter)
  • Die kommetjie melkkos wat my warm gehou het in die bittere koue Vrystaat. (Anel Potgieter)
  • Die kaneelgeur van melkkos het dit n warm gevoel gegee en my altyd laat dink ek word gekoester. (Sanette Henning)

Bronne:

Dine van Zyl oor melkkos, Sarie Kos, Oktober 2009.

Dine van Zyl, Die Groot Boerekosboek

Barbara Joubert, Sarie Kos,

Laurence van der Post, uit Hennie Aucamp se versamelde bundel: Borde, borde, boordensvol.

Voortrekker-resepte, uitgegee deur Shell. Herdruk 1949.

Tags: , , , , , , , , , , , , , , , ,

Melk in die sopbord

23 Aug

My kosstorie begin nie vandag by ‘n gereg nie, maar by ‘n katjie genaamd Kiri. Kiri was ‘n spesiale katjie met ‘n stompneusie en ‘n potsierlike ronde lyfie. ‘n Eksentrieke kat wat haar nie met ander katte opgehou het nie en eerder saam met ons honde gespeel en gaan stap het. Toe Kiri hierdie week oorlede is, was dit ‘n tranedal, maar sy was amper 20 jaar oud, ‘n diabeet en al ietwat seniel.

Trooskos. Ek maak trooskos met melk, want Kiri was ‘n katjie wat soggens vroeg by my man Ian geflikfooi het vir melk as hy tee maak. Slim, voor die ander huisdiere kom tou staan. Kiri het haar ook graag self uit die melkbeker gehelp.

kiri lek uit melkbeker 180-8055_IMG

Melkkos moet dit wees. Met kaneelsuiker en klontjie botter vir ekstra troos. Maar wat sal dit wees? Frummelmelkkos soos my ma dit gewoonlik gemaak het of melksnysels, of te wel slinger-om-die-smoel met sy deegrepies wat vir my altyd soos linte gelyk het?

a melkfrummels

Melkkos opgedra aan Kiri

My vriendin Ambalene uit Middelburg laat weet haar man praat van melkkos as “liquid pannekoeke”!

Resepte het ek hordes van: my ma het so ‘n vergeelde boekie  ‘Voortrekkerresepte’ wat Shell of een of ander brandstof-reus in 1949 uitgegee het (as kind het my boetie altyd vir my geterg –“kyk die boere het met hul ossewaens by petrolpompe gestop). Die boekie se eenvoudige resep vir melksnysels aanvaar dat jy ‘n ou hand is met die maak daarvan; kripties in sy aanwysings. Maar wat ek van hou uit die resep is die aanwysing om “die deeg te kerf soos die oumense tabak gekerf het”.

FRUMMEL-MELKKOS

Ma het melksnysels en frummelmelkkos uit haar kop uit gemaak. Ek sal volgende keer gaan dophou hoe sy dit maak en afskryf. Tot dan loer ek in by die versamelstuk Dine van Zyl se Groot Boerekos-boek.  

Dine se belofte dat dit 15 minute behoort te duur om dit van begin tot einde te maak. Ek moes eers kaneelsuiker aanmaak, langlewemelk in die spens gaan haal, so as dit my bietjie langer geneem het: Dine, dit was nie jou skuld nie!

(Ek het die resep halveer vir my lee-nes gesin, maar hierdie is Dine se afmetings)

2 l melk

250 ml meelblom

2,5 ml sout

15 ml sagte botter (BOTTER, nie margarien nie)

Kook die melk (hou oog daaroor dat dit nie oorkook nie) Sif die meel en sout saam. Vryf sagte botter met vingerpunte by die meel in tot dit frummels maak. Dit kan in in die voedselverwerker gedoen word (ek hou te veel van hierdie lekker stap om dit vir ‘n masjien te gee om te doen.) Voeg die frummels geleidelik by die kokende melk en roer aanhoudend. Verlaag die hitte en laat sag prut vir sowat 8 minute.

Bedien met kaneelsuiker.

NOTA:

Ek het hierdie e-briefie van Wiesie van der Poll gekry na  een van my radiopraatjies oor melkkos en melksnysels; Dit het ook ander  herinneringe losgewoel:

“Jou melkkosresep vanoggend laat my nou na my ma verlang – sy’t die lekkerste melkkos gemaak maar met spaghetti.  Macaroni en kaas met tamaties op en die vleisie by was wors, vleis en rys (sonder die gebruiklike aartappels by) – dan gooi ek klomp worcestersous oor. Ook droë soetkoekies met  korente in – met glas op skinkbord uitgedruk; en haar melktert was altyd ‘n treffer – sy het kaneel saam met die melk gekook.

Sy is al 6 jaar oorlede.  Die laaste kos wat sy gemaak het was skenkels.  Dis laaste wat ek lekker ge-eet het.  Kos is vandag net iets vir my wat jy moet eet om te oorleef en tyd om te kry.

Snaaks hoe mens sekere geregte vanself sprekend aanvaar.  My tannie (daai tyd 70) het eers sowat 10 jaar terug by my ma gehoor van macaroni en kaas.  Destyds toe my ma in hospitaal toe is met my geboorte, het my broer vir my ouma kapok aartappels gevra.  Sy het nie geweet wat dit is nie.

My ma was in Adelaide in ‘n huishoudkunde skool.  Ekt vandag nog haar skoolresepte boek (in haar handskrif) waaruit sy dikwels vir ons koekies gebak het.

Sit en tjank sommer hier.

Wiesie van der Poel.”

Tags: , , , ,

%d bloggers like this: